Gedurende twee jaar werken vakvernieuwingscommissies aan het actualiseren van de examenprogramma’s. Maar hoe gaat dat precies in zijn werk? Voor welke uitdagingen staan zij? In deze blogserie schrijven leden van de vakvernieuwingscommissie over wat zij meemaken tijdens dit bijzondere proces.
Deze keer: Hanneke Luth-van den Berg, docent en lid van de vakvernieuwingscommissie Nederlands.
We zitten aan de eettafel, mijn moeder en ik. ‘Gek is dat’, zegt ze, ‘geef me een melodie en ik kan er zo drie partijen bij schrijven, maar improviseren kan ik niet. Ik beheers de techniek, maar heb geen idee hoe het werkt en waarom. Dat komt door hoe ik vroeger muziekles kreeg, heel technisch’. Meteen denk ik aan grammatica, of eigenlijk aan valentie. Als je begrijpt dat een werkwoord rollen uitdeelt, wordt zinsontleding ineens veel logischer. Het werkwoord lezen bijvoorbeeld deelt twee rollen uit: iemand die leest en hetgeen gelezen wordt. Het werkwoord geven deelt er drie uit: een gever, hetgeen gegeven wordt en aan wie dat gegeven wordt.
Als je dat ziet, is het ineens heel logisch waarom de ene zin wél een meewerkend voorwerp krijgt en de andere zin niet. Je hebt dus weinig aan een vaardigheid (in dit geval zinnen kunnen ontleden) alleen. Als je ook het hoe en waarom snapt, kun je gaan proberen, improviseren en experimenteren. Dan komt er ruimte voor zinnen als: ...zag jij misschien dat ik naar jou, dat ik je zag en dat ik zag hoe jij naar mij te kijken zoals ik naar jou en dat ik hoe dat heet zo steels, zo en passant en ook zo zijdelings dat ik je net zo lang bekeek tot ik naar je staarde en dat ik staren bleef (Joost Zwagerman).
In het huidige examenprogramma zijn de titels van de domeinen vernoemd naar de vaardigheden: leesvaardigheid, mondelinge vaardigheden, schrijfvaardigheid, argumentatieve vaardigheden (en literatuur). In de praktijk werkt dit in de hand dat Nederlands vaak gezien wordt als een vaardigheden-vak, dat dienend is aan andere vakken. Daar wil de vakvernieuwingscommissie verandering in brengen. We willen Nederlands weer op de kaart zetten als zaakvak, waarbij de leerling zich niet alleen leert uit te drukken in een taal, maar ook de kans krijgt om taal als object te bestuderen, op zichzelf én in literaire, maatschappelijke en historische context. Meer samenhang, minder losse vaardigheden of losse brokjes kennis zonder betekenis.
Tijdens één van de bijeenkomsten met de commissie bespreken we het concept-raamwerk. We proberen hier nieuwe eindtermen in te plaatsen. Dit is nog knap lastig, want als je samenhang en ontkaveling wil bewerkstelligen, lijkt het gek om juist weer kaders aan te brengen. Hoort stijl nu bij taalbeheersing of is dit meer pragmatiek en taalbeschouwing? Hoe formuleer je een eindterm waarin de samenhang tussen lezen en schrijven duidelijk wordt? Als je met literatuur leerlingen wil laten kennismaken met andere werelden, hoe formuleer je dit dan in eindtermen en hoe examineer je dit?
Eén van hen roept aan het eind van de dag uit: ‘maar dit is een onmogelijke taak!’. Ergens heeft hij gelijk, zo voelt het soms ook. Maar toch zijn we er met de vakvernieuwingscommissie van overtuigd dat het wél kan. Dat we een missie hebben: ons prachtige vak weer betekenis geven. Leerlingen gaan beseffen dat taal een spel is van vorm en betekenis, gaan inzien dat taal allerlei variaties en varianten kent en dat je je hiertoe moet verhouden. Taal is een instrument waarmee je kunt leren werken en spelen als je voldoende kennis en inzicht hebt van en in die taal.
Eenmaal thuis wacht aan de eettafel mijn gezin. Mijn kinderen zullen over een aantal jaar hun examenjaar Nederlands beleven. Hoe dat eruit gaat zien? Dat weten we nog maar half. Is het complex? Ja. Is het onmogelijk? Nee. Ik kijk uit naar dit nieuwe schooljaar, waarin we ons weer mogen bezighouden met deze fantastische taak: niet slechts brave gebruikers opleiden, maar zelfverzekerde, vrije componisten van taal.
blijf op de hoogte
Altijd als eerste op de hoogte van de laatste ontwikkelingen? Meld je dan nu aan voor onze automatische updates. Je ontvangt dan een e-mail als wij een nieuwsbericht plaatsen.
